MEME KANSERİ TEDAVİSİNİ ANLAMAK

Giriş

Meme Kanseri Hakkında

Kanser Nedir?  
Meme Kanseri Türleri
Kanser Nasıl Yayılır?
Meme Kanserinin Nedenleri
Gen Çalışmaları

Tedavi Kararı
Tüm Meme Kanserleri Aynı mıdır?
Evreleme – Meme Kanserinin Spesifik Özellikleri
In Situ Meme Kanseri – DCIS ve LCIS
Prognoz (Seyir - iyileşme şansı) Nüks İçin Risk Faktörleri
Tedavi Ekibi

Tedavi Seçenekleri
Klinik Çalışmalar
Cerrahi     
Lenf Bezlerinin Çıkarılması
Radyasyon Tedavisi
Kemoterapi     
Yüksek Doz Kemoterapi
Hormon Tedavisi
Biyolojik Tedavi (İmmünoterapi)
Meme Rekonstrüksiyonu (yeniden şekillendirilmesi)
Tamamlayıcı Tedaviler

Psikolojik Sağlık

Sağlık Kontrolleri

Sözlük

Diğer Kitapçıklar 

İnternette...Kaynaklar

GİRİŞ

Bu yazı özellikle siz meme kanseri tanısı konmuş hastalar için yazılmıştır. Muhtemelen hastalığınızla ilgili birçok sorunuz ve endişeniz vardır. Kendinizi  kafası karışmış, üzgün veya huzursuz hissedebilirsiniz. Karar vermeniz ve belli konulara yoğunlaşmanız  zor olabilir. Bu tepkiler normaldir.

Bu yazıdaki bilgiler tanınızı ve günümüzde uygulanan tedaviyi daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır. Hangi tedavinin sizin için en iyi olduğu konusunda hekiminizle işbirliği yapmanız çok önemlidir. Aşağıdaki ipuçları bu yazıyı daha kolay anlamanıza yardımcı olacaktır:

Gereksinim duydukça yazıyı okuyunuz. Bir aile üyesinden, yakın bir arkadaştan, sağlık ekibinizdeki herhangi birinden bu yazıyı sizinle okumasını isteyebilirsiniz. Veya bu yazıyı okumalarını ve kendinizi hazır hissettiğinizde bu konuda konuşmayı isteyebilirsiniz.   Duyduğunuz kelimelerin anlamını öğrenmeniz, neler olduğunu anlamanızı ve tercihlerinizi bilinçli  yapmanızı sağlayacaktır. Tedavi süresince duyduğunuz tıbbi terimler bu kitapçıkta açıklanmıştır. Ayrıca koyu renkle yazılmış kelimeleri, kitapçığın sonundaki “Sözlük” bölümünde bulabilirsiniz.    Meme kanserinin tedavisinde sadece  bir “doğru” yöntemin olmadığı unutulmamalıdır. Birkaç yıl önce hayal dahi edilemeyen yöntemlerin bugün uygulanabildiği akıldan çıkarılmamalıdır. Meme kanserinin daha iyi şekilde tedavi edilmesi için tıbbi çalışmalar devam etmektedir.   Tanı ve tedavi planınız için birden fazla hekime danışabilirsiniz.  Hekiminiz bir başka uzmanla görüşmenizi sağlayabilir.    Tedaviniz ilerledikçe, hekiminizle görüşmeden önce sorular hazırlamayı uygun bulabilirsiniz. Bu kitapçıkta hekime sorulabilecek bazı sorular yer almaktadır. Hekiminizle yaptığınız görüşmelerin ses kaydını almak isteyebilirsiniz. Ayrıca randevunuza bir aile bireyini veya yakınınızı götürerek sizin için not tutmasını isteyebilirsiniz.   En önemlisi, soru sormaktan veya tekrar açıklama istemekten çekinmemelisiniz. Kanserle yüzyüze gelindiğinde hiçbir sorunun saçma sayılmayacağını bilmelisiniz. Ne bekleyeceğinizi bilirseniz, yaşamınızı daha fazla kontrol altında hissedersiniz.

Kanser Nedir?

Kanser 100 farklı hastalıktan oluşan bir grup hastalığa verilen addır. Kanser, hücreler bilinmeyen nedenlerle anormal olduğunda ve kontrolsüz şekilde bölündüğünde ortaya çıkar. Tüm vücut bölümleri, normalde sadece gereksinim duyulduğunda daha fazla hücre üretmek için bölünen hücrelerden oluşur. Kanser oluştuğunda ise yeni hücrelere gereksinim duyulmasa da hücreler bölünmeye devam eder.

Normal bir hücrenin kanser hücresine dönüşmesi için, çok sayıda, farklı gen değişikliği gereklidir. Değişmiş genler ve kontrolsüz büyüme iyi huylu (kanser olmayan) veya kötü huylu (kanser) tümör oluşumuna neden olabilir. Kötü huylu tümörler çevre dokuları istila edebilir, onlara zarar verebilir, harap edebilir ve vücudun diğer bölümlerine yayılabilir. İyi huylu tümör ise vücudun diğer bölümlerine yayılmaz, ama yanıbaşındaki dokulara zarar verebilir ve çıkarılması gerekebilir.

Memedeki kitleler ve memedeki diğer değişikliklere ilişkin daha fazla bilgi için “Meme Kanserini Anlamak: Tüm Kadınlar İçin Sağlık Rehberi”ni okuyabilirsiniz. Bu yazıda kanseröz olmayan birçok   meme değişikliği anlatılmakta ve meme kanserini araştırmada kullanılan  teknikler hakkında bilgi verilmektedir.

Meme Kanseri Türleri

Meme kanserinin birçok türü vardır. En yaygın olanı memedeki süt kanallarında başlayan kanal kanseridir (duktal karsinoma). Bir diğeri ise, sütün üretildiği yer olan lobüllerde başlayan lobüler karsinomadır. Komşu dokuları istila eden kötü huylu bir tümör ise infiltran veya invaziv kanser olarak anılır.

Kanser Nasıl Yayılır?

Kötü huylu bir tümör çevre dokuları istila edebilir ve onları harap edebilir. Kanser hücreleri ayrıca kötü huylu bir tümörden koparak kan dolaşımına veya lenf sistemine katılabilir. Kanser vücuda bu şekilde yayılır. Meme kanseri memenin dışına yayıldığında, kanser hücreleri genellikle koltuk altındaki lenf bezlerinde bulunur. Kanser hücreleri memenin dışında diğer lenf bezlerine, kemiklere, karaciğere veya akciğerlere yayılabilir. (Yaygın olmamakla birlikte, koltuk altı lenf bezleri temiz olan bazı hastalarda meme kanseri vücudun diğer bölümlerine yayılmış olabilir.)

Vücudun bir yerinden diğer yerine sıçrayan kanser, ilk bölgedeki ile aynıdır ve orjinal kanser ile aynı adı alır. Meme kanseri yayıldığında, vücudun diğer bölümlerinde görülmesine rağmen metastatik (sıçrayan) meme kanseri adını alır. Örneğin kemiklere yayılmış meme kanseri kemik kanseri değil, metastatik meme  kanseri adıyla anılır.

Meme Kanserine Neler Neden Olur?

Tıbbi araştırmacılar hücre içinde kansere neden olabilecek olayları araştırmaktadır. Meme hücrelerinde bulunan ve meme kanseri için risk oluşturan gen değişikliklerini belirlemişlerdir. Sağlıklı bireyde meme hücreleri hormon, diyet ve çevreyle uyumlu şekilde çalışan farklı genler içerir. Belli genler meme hücrelerinin belirli aralarla bölünmesini ve kontrolsüz büyümesini, tümör oluşturmasını önler. Bu genler değişikliğe uğradığında, hücreler de değişir ve bundan böyle normal şekilde büyüyemezler.

Genetik değişiklikler ebeveynden kalıtım yoluyla geçebileceği gibi, yaşam süresince de oluşabilir. Meme kanseri genellikle, belli bir zaman periyodunda normalden kötü huyluya doğru değişim gösteren tek bir hücrede başlar. Günümüzde kanserin ne zaman ortaya çıkacağını veya nasıl bir seyir göstereceğini tam olarak kimse tahmin edemez. En erken evrede saptansa dahi kanser tanısı konduğunda, hangi hücrelerin başarıyla tedavi edilebileceği, hangilerinin büyümeye devam edeceği veya vücudun diğer bölümlerine yayılacağı henüz bilinmemektedir.

           Bilinen şudur ki:

	Kendinizi suçlu hissetmemelisiniz. Siz yaşamınızda kansere neden olabilecek yanlış bir şey yapmadınız.
	Meme kanserini hasta bir kadından kapmış olamazsınız. Kanser bulaşıcı değildir.
	Meme kanseri stres veya memenin yaralanması sonucu meydana gelmez.
	Meme kanseri olan kadınların birçoğunda bilinen risk faktörleri veya ailede kanser öyküsü görülmemektedir.

Kimlerde Meme Kanseri Görülür?

Her kadının yaşamı süresince meme kanseri gelişme riski vardır. Yaşlandıkça bu risk artar. Cilt kanserleri hariç tutulduğunda, meme kanseri günümüzde en sık karşılaşılan kanser türüdür. Yaşlı kadınlarda daha sık olmakla birlikte, daha genç kadınlarda ve az sayıda da olsa erkeklerde görülebilmektedir.

Gen Testleri

Tıbbi araştırmacılar artık hücreleri ayrıntılı biçimde inceleyebilmekte; kanser ve diğer hastalıkların genlerle ilişkisini açıklayan yeni keşifler yapmaktadırlar. Meme kanserinin ve ailesel özellik gösteren diğer kanserlerin belli genlerle ilişkisini ortaya çıkarmışlardır. Her geçen gün kendilerinde kanser riskini artıracak genetik bir değişiklik olup olmadığını öğrenmek isteyen kadınlar için yeni test yöntemleri bulunmaktadır. Ancak yine de gen testleriyle ilgili hala birçok belirsizlik söz konusudr. Eğer siz veya ailenizden herhangi biri test yaptırmayı düşünüyorsa, hekimin veya genetik danışmanın rehberliğine başvurabilir, bilgi aldıktan sonra karar verebilirsiniz. Gen testlerinin yararları, riskleri, sınırlılıkları ve uzun vadeli sonuçları dikkatle düşünülmelidir.

Gen çalışmalarıyla ilgili daha fazla bilgi ve sık sorulan sorulara yanıt için  Genetik Testlerini Anlamak  ve  Meme Kanseri Riski İçin Genetik Testleri Anlamak: Seçim Sizin.  adlı kitapçıkları okuyabilirsiniz http://www.nci.nih.gov

.

Bir meme kitlesi veya anormal dokunun kanser olup olmadığından emin olmanın tek yolu biyopsidir. Biyopsi sırasında cerrah veya radyolog tarafından çıkarılan şüpheli doku, tanıyı koyacak olan patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Biyopsi sonucunun pozitif olması, şüpheli bölgedeki tümör veya dokunun kanser hücreleri içerdiği ve tedavi olmanız gerektiği anlamına gelir. Bu bölüm, günümüzdeki farklı tedavi yöntemlerini anlamanızı ve kendiniz için en iyi tedavi kararını vermenizi sağlayacaktır. Tanı konduktan birkaç hafta sonra tedavinin başlaması oldukça güvenlidir. Size şu konularda zaman tanır:

	Meme ve vücudun diğer bölümleriyle ilgili testler yaptırmak
	Tanı ve tedavi planı  ile ilgili başka hekimlerden de görüş almak
	Tedavi ekibinizdeki tüm uzmanlarla konuşmak
	Tedavi başlamadan önce sigorta şirketinizle bağlantıya geçmek
	Meme kanserine ilişkin en güncel ve doğru bilgilere ulaşmak için NCI Kanser Bilgi Servisi’ni aramak
	Yakınınızdaki destek grupları öğrenmek için meme kanseri organizasyonlarıyla bağlantı kurmak
	Meme kanseri olmuş ve tedavi görmüş diğer kadınlarla konuşmak
	Kendinizi ve sevdiklerinizi tedaviye hazırlamak

Unutmayın, meme kanseriyle yalnız başınıza mücadele etmek zorunda değilsiniz. Yanınızda, size bakım verecek ve yardım edebilecek deneyimli kişiler olacak.

Tüm Meme Kanserleri Aynı mı?

Meme kanseri kompleks (karmaşık) bir hastalıktır. Tüm vakalar aynı değildir. Bir kez meme kanseri bulunduğunda, hastalığınızın tipini belirleyebilmek için daha fazla test istenecektir.  Bu önemli adıma evreleme denir. Aşağıdaki şema evreleri açıklamaktadır. Tam olarak hangi evrede olduğunuzu bilmek, hekiminizin tedaviyi planlaması açısından çok önemlidir. Hekiminiz şunları bilmek isteyecektir:

	Tümörün büyüklüğü ve tam olarak memenizin neresinde olduğunu
	Kanserin tüm meme dokusuna yayılıp yayılmadığını
	Koltuk altı lenf bezlerinize yayılıp yayılmadığını
	Vücudunuzun diğer bölümlerine yayılıp yayılmadığını

EVRELEME – Meme Kanserinin Spesifik Özellikleri

Evre 0	Çok erken dönem meme kanseridir. Henüz meme dokusuna veya dışına yayılım yoktur. DCIS, LCIS, karsinoma in situ  veya noninvaziv kanser adıyla da bilinir .
Evre I	Kanserin büyüklüğü 2.5 cm’yi geçmez ve meme dokusunun dışına yayılım yoktur. (Erken meme kanseri de denir.)
Evre II	Hekim aşağıdakilerden herhangi birini bulabilir: Kanser 2.5 cm’den büyük değildir, ancak koltukaltı lenf bezlerine yayılmıştır. Kanser 2.5–5 cm çapındadır. Koltukaltı lenf bezlerine yayılmış olabilir veya olmayabilir. Kanserin çapı 5 cm’den büyüktür, ancak koltukaltı lenf bezlerine yayılmamıştır.
Evre III	Bu evre IIIA ve IIIB olmak üzere ikiye ayrılır.
Evre IIIA	Hekim aşağıdakilerden herhangi birini bulabilir: Kanserin çapı 5 cm’den küçüktür ve koltukaltı lenf bezlerine yayılmıştır. Ayrıca vücuttaki diğer lenf bezlerine de yayılmıştır. Kanserin çapı 5 cm’den büyüktür ve koltukaltı lenf bezlerine yayılmıştır.
Evre IIIB	Hekim aşağıdakilerden herhangi birini bulabilir: Kanser memenin yakınındaki dokulara (cilt, kaburgalar ve göğüs kasları dahil göğüs duvarı) yayılmıştır. Kanser meme yakınındaki kemik ve  göğüs lenf bezlerine yayılmıştır.
Evre IV	Kanser vücudun diğer bölümlerine (sıklıkla kemik, akciğerler, karaciğer, beyin) yayılmıştır. Veya kanser bölgesel olarak boyundaki lenf bezlerine ve cilde yayılmıştır.
İnfalamatuvar (iltihabi) Meme Kanseri	İltihabi meme kanseri nadir görülen, ama çok ciddi ve hızlı ilerleyen bir kanser türüdür. Meme kızarık ve sıcak olabilir. Memede çizgiler, buruşma ve kaşıntı görülebilir. Bazen basit bir enfeksiyon sanılabilir.
Rekürran (Nükseden) Meme Kanseri	Rekürran hastalık, tedavi edildikten sonra tekrar ortaya çıkan hastalıktır. Hastalık tekrar memede ortaya çıkabileceği gibi, göğüsteki yumuşak dokularda veya vücudun diğer bölümlerinde de görülebilir.

(Tümör büyüklüğü genellikle metrik sisteme göre ifade edilir)

Karsinoma in Situ – DCIS  ve LCIS

Saptanan meme kanserlerinin çoğu karsinoma in situ veya noninvaziv kanser olarak bilinen çok erken dönem kanserlerdir. Bunların çoğu mammografi ile bulunabilir. Bu çok erken hücre değişiklikleri invaziv kansere de dönüşebilir. İki tür karsinoma in situ vardır:

DCIS (duktal karsinoma in situ)  anormal hücrelerin sadece süt kanalında bulunduğunu ifade eder. Bu anormal hücreler kanal dışına yayılmamıştır. Meme dokusuna, komşu dokulara, koltukaltı lenf bezlerine veya vücudun diğer bölümlerine yayılmamıştır. DCIS’nin birçok türü vardır. Çıkarılmazlarsa, bazı türleri zamanla değişebilir ve invaziv kansere dönüşebilir. Bazıları ise hiçbir zaman invaziv olmaz. (DCIS intraduktal  -kanaliçi- kanser olarak da bilinir.)

LCIS (lobüler karsinoma in situ) anormal hücrelerin lobülde olduğunu ifade eder. LCIS bu noninvaziv aşamada meme kanseri olarak düşünülmese de, invaziv kanser riskinin yüksek olduğunu gösteren bir uyarı niteliğindedir. LCIS bazen mammogramda görülen bir değişiklik veya kitlenin biyopsi ile araştırılması sırasında tesadüfen görülür. LCIS saptanan hastaların %25’inde 25 yıl içinde meme kanseri gelişme olasılığı vardır.

Mikrokalsifikasyonlar elle hissedilemeyen, ancak mammogramda görülebilen çok küçük kalsiyum kümeleridir. Hızlı bölünen hücreler tarafından oluşturulurlar. Memenin bir bölgesinde kümelenmeleri, in situ meme kanserinin erken belirtisi olabilir. Mammografi ile saptanan meme kanserlerinin yaklaşık yarısı mikrokalsifikasyon kümelenmesi şeklinde, yarısı ise kitle şeklindedir.

İn situ meme kanseri saptanmışsa tanıyı doğrulamak için deneyimli bir patolog biyopsinizi incelemelidir. Ayrıca biyopsi materyalini bir başka merkezdeki, klinik veya hastanedeki bir patologa da göstermek isteyebilirsiniz.  Bu oldukça önemlidir, çünkü bazen kesin tanı koymak güçtür. Patolog doku örneğindeki hücrelerin tipini, ne hızda değiştiklerini ve invaziv kansere dönüşüp dönüşmeyeceğini belirler. Kesin tanı, hekiminizin çok geniş tedavi yelpazesinden sizin için en uygun yöntemi seçmesini sağlayacaktır. Hekim şüpheli bölgeyi sık sık kontrol etme, etkilenen dokuyu veya memenin tamamını cerrahi yolla çıkarma kararı alabilir. Bazen kitlenin çıkarılmasından önce memeye radyoterapi (ışın –şua tedavisi) uygulanır.

İn situ meme kanserine ilişkin daha fazla bilgi için:

	Hekiminizle konuşun.
	Tanının doğruluğu konusunda emin oluncaya dek farklı uzmanların görüşünü alın.

Prognoz (Seyir) (İyileşme Şansı)

Erken dönem meme kanseri tedavisi gören kadınların çoğu sağlıklı ve aktif yaşamlarına devam ederler. Meme kanseriniz erken saptandığında daha fazla tedavi seçeneğiniz olabilir.

Meme kanserinde tedavi yöntemleri zamanla değişmiştir. Günümüzde, meme kanseri tanısı konan kadınların birçoğu memesini kaybetmek istememektedir. Tedavi için çok farklı yöntemler geliştirildiğinden, bu konuda mümkün olduğunca çok şey öğrenmeye çalışmanız çok önemlidir. Kendi sağlık ekibinizle işbirliği yaparak, sizin için en iyi olan tedavinin seçiminde anahtar rol üstlenebilirsiniz.

Hekiminiz kanserinizin tipini ve evresini belirledikten sonra, tedavi planına ve iyileşme sürecine başlayabilirsiniz.

          İyileşme şansınız birçok faktöre bağlıdır:

	Kanserin tipi ve evresi ( ne tür bir kanser, tümörün büyüklüğü, tümörün sadece memede mi olduğu, vücudun diğer bölümlerine yayılıp yayılmadığı).
	Kanserin ilerleme hızı. Özel laboratuvar testleri kanserli hücrelerin ne hızda bölündüğünü ve normal hücrelerden ne kadar farklı olduğunu belirleyebilir.
	Kanserli hücrelerin büyümek için kadınlık hormonlarına (östrojen, projesteron) ne kadar ihtiyaç duyduğu (bu hormon reseptör testleriyle ölçülmektedir). Tümörleri hormonlara bağlı olan hastalar (östrojen pozitif veya projesteron pozitif tümörü olan hastalar), tümörün büyümesini veya kanserin nüksünü önlemek için hormon tedavisiyle tedavi edilebilir.
	Yaşınız ve menopoz durumunuz (adet kanamalarınızın devam edip etmediği).
	Genel sağlık durumunuz iyileşme sürecinizi etkileyebilir.

Nüks İçin Risk Faktörleri

Meme kanserinden iyileşme şansınız ayrıca, tedavi bittikten sonra kanserin tekrar ortaya çıkma riskine de (nüks) bağlıdır. Bazı kadınlarda meme kanserinin yayılma veya nüks riski daha fazladır. Birçok vakada hekimler neden bir hasta iyileşirken, diğerinde nüks yaşandığını açıklayamamaktadır. Nüks için risk faktörlerinin karmaşık olduğu unutulmamalıdır. Bu faktörlerin gelecekteki sağlığınızı kesin olarak belirlemesi söz konusu değildir. Meme kanserinin yayılımını veya nüksünü etkileyen risk faktörlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:

	Tümörün büyüklüğü: Tümör çapı küçüldükçe risk azalır
	Lenf bezleri: Etkilenen koltukaltı lenf bezi sayısı azaldıkça risk azalır
	Hücre büyümesi: Kanser hücrelerinin büyüme hızı azaldıkça risk azalır.
	Hormonlar: Tümör hormonlara bağımlı olarak büyüyen bir tümörse, hormon tedavisi yayılım veya nüks riskini azaltabilir.

Biyopsi Sonrası Hekime Sorulacak Sorular

	Lütfen patoloji raporunu açıklar mısınız?
	Meme kanserimin türü nedir? Evresi nedir?
	Meme kanserinde deneyimli bir patolog biyopsimi değerlendirdi mi?
	Biyopsim tekrar incelenmeli mi? Neden?
	Kanserin memeye veya meme dışına yayılma olasılığı nedir?
	Tümör dokusu ile ilgili laboratuvar testleri yapıldı mı? Sonuçlar nedir?
	Östrojen ve projesteron reseptör testleri yapıldı mı? Sonuçları nedir?
	Yapılması gereken diğer testler neler? (göğüs röntgeni, kemik sintigrafisi)
	Tedavi seçeneklerim neler? Bunlar hakkında nasıl daha fazla bilgi alabilirim?
	Her bir tedavi seçeneğinin  yararları nelerdir?
	Her bir tedavi seçeneğinin riskleri ve olası yan etkileri nelerdir? Uzun süreli mi, kısa süreli midir?
	Tedavi olmazsam ne olur?
	Nüks olasılığı nedir?
	Bir başka uzmandan nasıl görüş alabilirim?
	Kanserimin tipi ve evresiyle ilgili en yeni bilgiler için NCI PDQ veritabanına baktınız mı? http://www.nci.nih.gov
	Benim hastalığımla ilgili yapılmakta olan bir araştırma var mı?

           İnternette NCI sayfasında http://cancertrials.nci.nih.gov  klinik araştırmaları kontrol ettiniz mi?

Tedavi Ekibi

Hekiminiz hastalığınızla ilgili incelemeleri  yaptıktan sonra, onunla sizin için uygun olabilecek tüm tedavi seçeneklerini konuşacaksınız. Hiçbir hekim tek başına, ihtiyaç duyabileceğiniz bakımın tamamını sağlayamaz; bu nedenle sizin tedavi ekibinizde yer alacak yeni kişilerle tanışacaksınız. Tedavi planınızda yer alabilecek uzmanlardan bazıları şunlardır:

Anestezist: Ameliyat sırasında uyutucu ilaç veya maddeleri veren hekimdir.

Jinekolog: Kadın üreme sistemi tedavisi ve bakımı  konusunda  uzman olan hekimdir. Jinekolog veya  aile hekiminiz, tedavi ekibi ile aranızdaki bilgi alışverişini ve koordinasyonu sağlayabilir.

Diyetisyen veya beslenme uzmanı: Yiyeceğiniz yiyecekler konusunda size yardımcı olacak ve seçenekler sunacak, beslenme konusunda özel eğitim almış bir sağlık profesyonelidir.

Onkolog, medikal onkolog veya kanser uzmanı: Kanseri kemoterapi veya hormon tedavisi ile tedavi eden hekimdir. Bu uzman, size durumunuzla ilgili tüm bilgileri verebilecek ve tedavi seçeneklerini sizinle konuşabilecek kişidir.

Onkoloji hemşiresi: Kanser hastalarının bakımında uzmanlaşmış olan hemşiredir.

Patolog: Normal olup olmadıklarını anlamak için mikroskop altında doku ve hücreleri inceleyen hekimdir.

Fizik tedavi uzmanı: Meme kanseri ameliyatından sonra, kol ve omuz hareketlerini tekrar kazanmanızı ve sırtınızı güçlendirmenizi sağlayacak egzersizleri öğreten sağlık profesyonelidir.

Plastik cerrah veya rekonstrüktif cerrah: Cerrahi yolla yeni bir meme oluşturacak hekimdir.

Aile hekimi (primer bakım hekimi): Sağlık bakımınız için  genellikle başvurduğunuz ve kanser tedavi seçenekleri konusunda da konuşabileceğiniz hekimdir.

Psikolog: Sizinle ve ailenizle duygusal ve kişisel konularda konuşabilecek ve karar vermenizde size yardımcı olabilecek uzmandır.

Radyasyon onkoloğu: Kanseri radyasyon tedavisi ile tedavi etmeye çalışan hekimdir.

Radyasyon terapisti: Radyasyon tedavisini uygulayan sağlık profesyonelidir.

Radyolog: Röntgen yorumlama ve özel bazı görüntüleme teknikleri konusunda özel eğitim almış hekimdir.

Sosyal hizmet görevlisi: Siz ve ailenizle duygusal veya fiziksel gereksinimleriniz konusunda konuşabilecek, size destek grup bulma konusunda yardımcı olabilecek sağlık profesyonelidir. Onkoloji sosyal hizmet görevlisi kanser hastaları ile çalışma konusunda özel eğitim almış kişidir.

Cerrah veya cerrahi onkolog: Tümör veya memeyi alma gibi cerrahi işlemleri ve biyopsiyi yapan hekimdir.

İkinci Bir Görüş

Tedavi ile ilgili olarak hekiminizin görüşlerini aldıktan sonra, kararınızdan emin olmak için başka hekimlerden de görüş almak hakkınızdır Yaşamınızla ilgili en önemli kararlardan birini verirken bu diğer hekimlerin görüşleri size yardımcı olabilir. Bir başka hekimden de görüş almak normaldir ve asıl hekiminiz de size bu konuda yol gösterebilir.

Başka bir hekimden görüş almak size şu konularda yardımcı olabilir:

	Tanı testleriniz ve hastalığınızın evresine göre belirlenmiş olan tedavi planını doğrulama veya değişiklikler yapma
	Sorularınıza cevap alma, kararlarınızdan emin olmanızı sağlama
	Meme kanseri tedavisinde yeni yöntemlerle ilgili bir araştırmaya katılma konusunda karar verme

İkinci bir görüş almak için:

Hekiminizden, sizin tedavi ekibinizde olmayan bir başka meme kanseri uzmanı önermesini isteyin. Bu hekime giderken mammogramlarınızı, biyopsi raporlarınızı, patoloji raporlarınızı ve önerilen tedavi planını götürünüz. Meme kanser organizasyonlarındaki kadınlarla veya kanserli hastalarla, kanser tedavisi görmekte olan kadınlarla konuşun. Ancak yine de tüm meme kanser vakalarının aynı olmadığını unutmayınız. Bireysel deneyimler ve tedaviler farklı olabilir.

Günümüzde, meme kanserli kadınların çoğu erken dönemde saptanmakta ve yeni, etkili tedavilerden yarar görmektedir. Meme kanserinin her bir aşaması için tedaviler mevcuttur. Sıklıkla, birden fazla tedavi türüne ihtiyaç duyulur. Günümüzde uygulanan tedavi yöntemleri aşağıda sıralanmıştır ve daha sonra ayrıntılarıyla bu kitapçıkta anlatılacaktır.

	Cerrahi: Operasyonla kanserli dokunun alınmasıdır.
	Radyasyon tedavisi: Kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini, çoğalmalarını önlemek için yüksek dozda radyasyon kullanılmasıdır.
	Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek veya durdurmak için antikanser ilaçların kullanılmasıdır.
	Yüksek doz kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek dozda antikanser ilaç uygulanmasıdır. Kök hücre nakli ve kemik iliği nakli ile birlikte uygulanan yüksek doz kemoterapiler halen araştırılmaktadır.
	Hormonal tedavi: Kanser hücrelerinin büyümesini önlemek için hormonların kullanılmasıdır.
	Biyolojik tedavi (immünoterapi): Kanserle savaşması veya kanser tedavisine bağlı yan etkileri azaltması için bağışıklık sisteminin güçlendirilmesidir. Birçok biyolojik tedavi yapılan klinik çalışmalarla araştırılmaktadır.

Klinik Çalışmalar

Hekiminiz size, hastaların kanser tedavisi için yeni ve ileri yöntemler konusunda bilim adamlarına yardım ettikleri klinik araştırmalara katılmayı önerebilir.  Siz hekiminize böyle bir araştırmaya katılım konusunda sorular sormak isteyebilirsiniz. Uygulanacak bazı tedaviler böyle bir araştırmaya katılmanızı engelleyebileceğinden, bu görüşmenin  tedavi başlamadan önce yapılması önemlidir. Günümüzde başarıyla uygulanan tedavi yöntemlerinin bir zamanlar klinik araştırma ile başladığını ve  araştırmaya katılan hastaların da bu yöntemden yarar gören ilk kişiler olduğu unutulmamalıdır.

Meme kanseri tedavisi ile ilgili olarak ülkemizde birçok hastane ve kanser merkezinde klinik araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalarda, hekimler kanserli hastaların tedavisi için en yeni tedavi yöntemlerini uygulamaktadır. İyi planlanmış her çalışma, belli sorulara yanıt bulmak ve yeni bir ilaç veya yöntemin ne kadar işe yaradığını anlamak amacıyla yapılır. Tüm yeni tedavi yöntemleri klinik araştırmanın şu üç evresinden geçer:

Faz 1 (Adım 1):         Yeni bir ilacın hangi yolla verileceği ve ne miktarda  verilmesi gerektiği sınanır.

Faz 2 (Adım2)  :          İlacın kanser hücrelerini ne kadar harap ettiği anlaşılmaya çalışılır.

Faz 3 (Adım 3):           İki veya daha fazla farklı yöntem karşılaştırılır.

Her bir faz bir önceki fazda öğrenilen bilgilerin üzerine inşa edilir ve bir önceki faza bağlıdır. Her geçen gün kanser hastalarının tedavisi için yeni ve daha iyi yöntemler geliştirilmektedir. Klinik bir araştırmayla yeni bir ilacın etkinliğinin ve tedavideki değerinin kanıtlanması zaman almakta, genellikle yıllar sürmektedir. Araştırmaya katılan tüm hastalar mümkün olan en iyi bakımı almakta ve tedaviye yanıtları çok yakından izlenmektedir. Eğer tedavi hastaya yararlı görünmezse, hekim hastayı araştırmadan çıkarmaktadır. Ayrıca, hasta da istediği her zaman araştırmadan çıkabilir. Eğer herhangi bir nedenle hasta çalışmadan çıkmak isterse, hastaya  standart tedavi ve bakım uygulanarak tedaviye devam edilir.

Meme kanseri klinik araştırmalarından birine katılmayı düşünüyorsanız, hekiminiz size, seçiminizin doğru olup olmadığı konusunda bilgi verebilecektir. Sunulan tedavinin tüm olası riskleri ve yararlarını dikkatle değerlendirmelisiniz.

Klinik araştırmalar konusunda daha fazla bilgi için Amerikan Kanser Bilgi web sayfasına http://www.nci.nih.gov girerek Klinik Araştırmalara Katılma: Kanser Hastalarının Bilmesi Gerekenler adlı kitapçığa bakabilirsiniz.

Cerrahi Tedavi

Meme kanserli hastaların tedavisinde cerrahinin önemli bir yeri vardır. Çoğu kadın meme koruyucu cerrahi (memenin değil, sadece kitlenin alınması+radyoterapi) ile memenin alınması (mastektomi) arasında seçim yapmak durumunda kalır. Klinik çalışmalar, her iki tedavi seçeneğinin de, erken dönem meme kanserlerinin çoğunda aynı uzun yaşam süresini sağladığını göstermiştir. Ancak hiçbir tedavi yöntemi, kanserin  nüksetmeyeceğini garantileyemez. Hangi tedavi yöntemini seçerseniz seçin, ömür boyunca sıkı bir sağlık kontrolü gerekeceğini bilmelisiniz.

Meme Koruyucu Cerrahi

Lumpektomi (Kitlenin alınması):

Cerrah kanserli dokuyu ve etrafını temizlemek için de etrafındaki bir parça normal dokuyu çıkarır. Bu işlem ile tüm kanserli doku çıkarılır ve memeniz de eskisinden pek farklı görünmez. Cerrah genellikle kanserin yayılıp yayılmadığını anlayabilmek için koltuk altı lenf bezlerinin de bir bölümünü alır. Kitlesi alınan kadınların neredeyse hepsine radyasyon tedavisi de uygulanır. Radyasyon tedavisi, cerrahi sonrası memede kalmış olabilecek kanser hücrelerini öldürmek amacıyla uygulanır.

Kısmi veya segmental mastektomi (memenin bir bölümünün alınması):

Kanserin yerine ve büyüklüğüne bağlı olmakla birlikte, bu yöntemle memenin büyük bölümü korunur. Cerrah kanserli kitleyi, meme dokusunun bir bölümünü, kitlenin altındaki kasları örten zarları ve koltukaltı lenf bezlerinin bir bölümünü alır. Çoğu vakayabu yöntemin ardından radyasyon tedavisi de uygulanır.

Mastektomi (Memenin alınması)

Total (veya basit) mastektomi:		Modifiye radikal mastektomi:
	Cerrah tüm meme dokusunu alır. Ayrıca, koltuk altı lenf bezlerinin bir bölümü de alınabilir.		Cerrah memeyi, koltuk altı lenf bezlerinin bir bölümünü, göğüs kaslarını örten dokuları ve bazen de göğüs duvarı kaslarının bir bölümünü alır.

Radikal mastektomi:

Cerrah memeyi, göğüs kaslarını ve koltuk altı lenf bezlerinin tümünü alır. Bu yıllarca standart yöntem olarak kullanılmasına rağmen, günümüzde sadece kanserin göğüs kaslarına yayıldığı durumlarda uygulanmaktadır.

Mastektomi şu durumlarda önerilir:

	Kanser memede birden fazla yerde ise
	Kitle alındıktan sonra çok az veya deforme (şekli bozuk) bir meme dokusu kalacaksa
	Hasta radyasyon tedavisi istemiyorsa
	Hasta mastektomi tercih ediyorsa

Olası sorunlar: Tüm diğer cerrahi işlemlerde olduğu gibi, burada da enfeksiyon (mikrop kapma), yaranın iyileşememesi, kanama veya ameliyat sırasında uygulanan anestetik maddeye allerji gibi sorunlarla karşılaşılabilir.

Cilt altında sıvı birikebilir; kolda uyuşma, karıncalanma, kasılma, güçsüzlük veya şişme görülebilir. Kolun eski hareketini ve gücünü kazanmasında fizik tedavi ve egzersizin yararı olabilir.

Mastektomi sonrası hasta şunlardan birini seçebilir:

	Sütyeninin içine meme şeklindeki protezleri koyabilir. Bu tür protezleri bulmak için hekiminizden, hemşirenizden veya Amerikan Kanser Birliği veya diğer meme kanser organizasyonları gönüllülerinden  veya meme kanserli kadınlardan yardım alabilirsiniz.
	Estetik cerrahi ile yeni bir meme yapılabilir.
	Hiçbir şey yapılmayabilir.

Bazı sağlık sigortaları protez veya estetik operasyon giderinin bir bölümünü veya tamamını karşılamaktadır. Ancak, ameliyatın nerede yapılacağı veya protezin nereden alınacağı ile ilgili kısıtlamalar olabilir.

Ameliyat Öncesi Cerraha Sorulacak Sorular

Bana ne tür bir cerrahi girişim önerirsiniz? Mememin ne kadarlık bölümü alınacak? Mastektomi yapılırsa (memem alınırsa), estetik operasyonla yeni bir meme yaptırabilecek miyim? Bu operasyonu memenin alınması sırasında mı, daha sonra mı yaptırmamı önerirsiniz? Ameliyattan önce estetik cerrah ile görüşecek miyim? Lenf bezlerimden herhangi birini çıkaracak mısınız? İşlem nerede yapılacak? Uyuşturularak mı, anestezi ile uyutularak mı yapılacak? Operasyon sonrası kendimi nasıl hissedeceğim? Ağrım olursa, nasıl gidereceğim? Hangi yan etkileri size bildirmem gerekiyor? Ameliyat izleri nerede olacak? Nasıl görünecek? Bir hemşire veya fizik terapist koluma nasıl bakacağımı ve nasıl egzersiz yapacağımı öğretecek mi? Hastanede ne kadar kalacağım? Sağlık kontrolü gerekecek mi? Normal yaşama ne zaman dönebileceğim? Kaçınmam gereken aktiviteler? Ameliyata hazırlık için neler yapmam gerekiyor?

Lenf Bezlerinin Çıkarılması

İster memenizden sadece kitle alınmış olsun, ister meme dokunuz alınmış olsun, büyük olasılıkla cerrah koltukaltı lenf bezlerinizin bir bölümünü alacaktır. Bu işlem genellikle, kanserin meme dokusu dışına yayılıp yayılmadığını kontrol etmek amacıyla meme ameliyatı sırasında yapılır. Lenf bezleri temizse raporda negatif yazar. Bezlerde kanser bulunması durumunda ise pozitif yazılır. Hekiminiz, kanser hücrelerini kontrol altında tutmak veya yok etmek için gereken ilave tedaviler hakkında sizinle konuşacaktır.

Lenfödem

Koltuk altı lenf bezlerinizdeki sıvı, kol ve göğüsteki lenf sıvısına akar. Hem cerrahi, hem radyasyon tedavisi bu normal akışı değiştirebilir.   Bunun sonucunda lenfödem adı verilen kolun şişmesiyle kendini gösteren tablo ortaya çıkar.  Bu sorun ameliyatın hemen akabinde ortaya çıkabileceği gibi aylar, hatta yıllar sonra da görülebilir. Lenfödemin tedavisi, sorunun ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi seçenekleri olarak elastik kolluk, kol pompası, masaj ve bandajdan yararlanılır. Ayrıca egzersiz ve diyet de önemlidir. Böyle bir sorununuz varsa, mümkün olduğunca kısa sürede hekiminizle konuşun ve bir fizik tedavi uzmanına görünün. Birçok hastane ve meme kliniğinde lenfödemle ilgili rahatlatıcı girişimlerde bulunulabilir. Ancak lenfödemin tam bir tedavisi olmadığından, önlemek için alabileceğiniz tüm önlemleri almalısınız.

Sentinel Lenf Bezi Biyopsisi

Cerrahlar kanserin lenf bezlerine yayılıp yayılmadığını anlayabilmek için yeni bir yöntem geliştirmektedirler.  Bu yöntemle tümörün bulunduğu bölgeye mavi bir boya veya az miktarda radyoaktif madde enjekte edilir. Cerrah koltukaltı bölgesinde küçük bir kesi ile lenf bezlerinin maviye boyanıp boyanmadığına bakar veya bir tarayıcı ile bezlerde radyoaktif maddeyi arar. Tümörden sonra boyanın ilk biriktiği lenf bezine sentinel bez denir. Bu bez daha sonra cerrahi yöntemlerle çıkarılarak patolog tarafından incelenir. Eğer kanser hücreleri bulunursa, genellikle geride kalan bezler de çıkarılır; bulunmazsa, yani sonuç negatifse diğer bezlerin alınması gerekmeyebilir.

Koltukaltı lenf bezleri alındıktan sonra, o kolunuza ömür boyunca dikkat etmeniz gerekecektir.

Lenfödemi önlemek, kontrol altında tutmak ve tedavi sonrası kolunuzu korumak için:

	Paket veya çantaları diğer elinizle taşıyın.
	O kol ve eli güneşten ve yanıklardan koruyunuz.
	İlaç enjeksiyonu (kemoterapi dahil), kan aldırma ve tansiyon ölçtürme gibi işlemler için diğer kolunuzu kullanınız.
	Koltuk altındaki tüyleri traş ederken cildinizi yaralamamaya özen gösteriniz; elektrikli traş makinesi kullanınız.
	Oluşan küçük kesikleri iyice yıkayınız; bölgeye antibakteriyel solüsyon uygulayınız ve üzerini gazbeziyle kapatınız. Enfeksiyon kaptığından şüpheleniyorsanız hekiminizi arayınız.
	Bahçe işleriyle uğraşırken veya güçlü deterjanlarla temas halinde, ellerinizi korumak için eldiven kullanınız.
	O kolunuza, kolu sıkan takılar takmayınız; dar eldivenler veya elastik bilekliklerden kaçınınız.
	Tırnaklarınızı keserken çok dikkatli olunuz; tırnak etrafındaki cilde zarar vermeyiniz.

Cerrahi Sonrası Hekime Sorulacak Sorular

	Patoloji raporundan çıkan sonuç nedir? Lütfen patoloji raporunu açıklar mısınız?
	Lenf bezlerimin kaç tanesi alındı? Bunlar kanserli miydi? Eğer öyleyse kaç tanesi?
	Tümörün sınırları belirgin miydi (hemen etrafındaki doku normal miydi)?
	Hormon reseptör testleri yapıldı mı? Sonuçları nasıl?
	Başka hangi testler yapılacak? Sonuçları ne zaman öğreneceğim?
	İlave bir tedaviye ihtiyacım var mı?
	Klinik bir araştırmaya katılmalı mıyım?

Radyasyon Tedavisi (Işın tedavisi=şua tedavisi)

Genellikle kitle alındıktan sonra radyasyon tedavisine geçilir. Radyasyon tedavisi sırasında, cerrahi sonrası hala memede veya yakınındaki lenf bezlerinde bulunan kanserli hücreleri öldürmek için yüksek enerjili röntgen ışınları kullanılır. Bazen de ameliyat öncesi tümörü küçültmek için radyasyon tedavisinden yararlanılır. Hekimler bazen de kanserli hücreleri öldürmek ve tümörü küçültmek için, cerrahi yerine veya öncesinde, radyasyon tedavisi ile ilaç tedavisini (kemoterapi) aynı anda uygularlar.

Lumpektomi (Kitlenin Alınması) Sonrası Radyasyon Tedavisi

Kitle ameliyatla alındıktan sonraki radyasyon tedavisinde, hasta meme dokusuna ve bazı vakalarda koltukaltı lenf bezlerine veya köprücük kemiğine bir cihaz ile radyoaktif ışınlar gönderilir. Genellikle 5–6 hafta boyunca, haftada 5 gün  uygulanır. Radyoterapi uzmanı tarafından gerçekleştirilen bu işlem birkaç dakika sürer. Bazen kanserin bulunduğu bölgeye ilave veya daha yüksek doz radyasyon vermek gerekebilir.

Tedavinizi planlamak için hekime gittiğiniz ilk gün göğüs bölgeniz mürekkeple veya geçici dövmeyle işaretlenecektir. Bu işaretler, radyasyonun tam olarak nereye verilmesi gerektiğini gösterdiğinden, tedavi süresi boyunca kalmalıdır. Radyasyon onkologunuz fizik muayene, mammogram, patoloji ve laboratuvar raporları ve tıbbi öykünüze dayanarak tedavi planınızı yapacaktır. Hekim, normal dokuları mümkün olduğunca etkilememek için hem ışın yoğunluğunu, hem de ışınlanan bölgeyi dikkatle belirleyecektir. Tedaviniz boyunca, radyasyon onkoloğu tedavinin etkilerini değerlendirecek ve genel sağlık durumunuzu anlamak için de düzenli fizik muayene ve kan testleri yapacaktır. Radyasyon tedavisinden tam olarak fayda görmek için, hekimin tedavi planına uygun olarak tüm seansları tamamlamalısınız.

Olası Sorunlar: Kendinizi her zamankinden daha yorgun hissedebilirsiniz; bölgede kaşıntı, kızarıklık, ağrı, soyulma, renk koyulaşması veya parlaklık gibi cilt değişiklikleri; meme dokusunda his azalması oluşabilir. Radyasyon tedavisi saç dökülmesi, kusma veya ishale yol açmaz.

Uzun dönemde ise, tedavi edilen memede renk ve şekil değişikliği veya ağırlık hissi olabilir. Bir kez ışınlanan memeye daha sonra tekrar radyasyon tedavisi uygulanamaz. Küçük nüksler veya memede ortaya çıkan yeni tümörler ancak cerrahi yöntemle tedavi edilebilir.

Meme Alındıktan Sonra Radyasyon Tedavisi

Bazı durumlarda meme dokusu ameliyatla alındıktan sonra radyasyon tedavisi uygulanır. Bu durumlar şunlardır:

	Tümör çapının 5 cm’den büyük olması
	Kanserin çok sayıda koltuk altı lenf bezine yayılmış olması
	Tümörün göğüs kafesine veya göğüs duvarı kaslarına yakın olması

Radyasyon tedavisi sırasında neler olabileceği ve kendinize nasıl bakacağınız konusunda daha fazla bilgi edinmek için Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü tarafından hastalar için yayınlanan "Radyasyon Tedavisi ve Siz: Tedavi Sırasında Kendi Kendine Yardım İçin Bir Rehber" adlı kitapçığı okuyabilirsiniz http://www.rex.nci.nih.gov

Radyasyon Onkoloğuna Sorulacak Sorular

Radyasyon tedavisinin planlanması ve günlük tedavi seansları sırasında hekiminize merak ettiklerinizi sorma ve endişe ettiğiniz konularda konuşma fırsatı bulacaksınız. Hekime şunları sormak isteyebilirsiniz:

	Radyasyon tedavisinin bana ne yararı olacak? Yan etkileri nelerdir? Riskleri nelerdir?
	Tedavim ne zaman başlayacak? Tedavi planı nasıl olacak? Tedavi ne zaman bitecek?
	Her seanstan önce hazırlık olarak neler yapmalıyım?
	Radyasyonu kim uygulayacak? Her bir seans ne kadar sürecek?
	Her bir seans sırasında ne olacak? Bir şey hissedecek miyim?
	Tedavi boyunca kendime nasıl daha iyi bakabilirim? Size bildirmem gereken yan etkiler neler?
	Tedavinin başarılı olduğunu nasıl anlayacağız?
	Radyasyon tedavisi sona erdiğinde meme dokumun görüntüsü ve his durumu  nasıl olacak?
	Radyasyon merkezine araba kullanarak gidip gelebilecek miyim? Normal aktivitelerimde herhangi bir kısıtlama olacak mı?
	Işınlanan bölgeyi ne kadar süre güneşten korumam gerekiyor?
	Kontrol gerekecek mi?
	Radyasyon tedavisi almazsam ne olur?

Kemoterapi

Araştırmalar kitle küçük de olsa, kanser hücrelerinin meme dışına yayılmış olabileceğini göstermektedir. Kanser hücrelerini öldürmek için kemoterapi ilaçları kullanılabilir. Bazı kemoterapi ilaçları diğer ilaçlarla birlikte kullanıldığında, yalnız başına yapacağı etkiden daha iyi sonuçlar vermektedir.

Onkologunuz size bireysel bir tedavi planı önerecektir. Bu tedavi planı yaşınıza, halen adet görüp görmediğinize, yayılma  veya nüks riskine ve genel sağlık durumunuza bağlı olarak değişecektir. Alacağınız ilaçlar da kanserin türüne, evresine, bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne, büyüme hızına ve sizi etkileme düzeyine bakılarak belirlenecektir. Kemoterapi şu amaçlarla kullanılır:

	Ameliyat sonrası nüks riskini azaltmak
	Kitle büyükse veya iltihabi bir kanser söz konusuysa ameliyat öncesi memedeki kitleyi küçültmek
	Kanser akciğer, kemik, karaciğer, beyne veya vücudun diğer bölümlerine yayılmışsa hastalığı kontrol altında tutmak

Kemoterapi ilaçları, kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatmak veya onları öldürmek için tüm vücudu dolaşır. Genellikle ilaçlar damar içine yerleştirilen bir iğne ile kan dolaşımına enjekte edilir. Bazıları ise tablet şeklinde alınır. Tedavi birkaç ay gibi kısa sürebileceği gibi 2 yıl kadar da sürebilir.

Kemoterapi genellikle aralıklı kürler (bir süre tedavi, ardından bir sonraki tedaviye kadar toparlanmak için birkaç hafta ara) şeklinde uygulanır. Aldığınız ilaçlara göre değişmekle birlikte bazı ilaçları evde, bazılarını hekim muayenehanesinde, bazılarını klinikte, hastanenin ayaktan tedavi ünitesinde alabilirsiniz, bazıları için ise hastaneye yatmak gerekebilir. İlaçları ne sıklıkta ve ne kadar süre alacağınız ise kanserin türüne ve evresine, ilaçlara, vücudunuzun ilaçlara tepkisine, tedavinin hedeflerine bağlıdır. Hekiminiz tarafından belirlenen tedavi programına  tam olarak uymalısınız.

Kemoterapi boyunca, onkologunuz ve hemşireniz ilaçlara nasıl tepki vereceğinizi gözleyeceklerdir. Sık sık fizik muayene olacak ve kan testi yaptıracaksınız. Tedaviniz boyunca başka ilaçlar almanız gerektiğinde hekiminize danışmalısınız.

Kemoterapi vücutta hızlı çoğalan tüm hücreleri etkiler. Bu nedenle, kanser hücrelerini öldürürken hızlı bölünen normal hücreleri de harap eder. Böylece saç dökülmesi, ağızda yaralar ve halsizlik gibi yan etkilere neden olur. Günümüzde, araştırmalardan elde edilen bilgilerle artık bu yan etkiler kontrol altında tutulabilmekte, azaltılabilmekte, hatta giderilebilmektedir.

Olası sorunlar: Kemoterapi, kullanılan ilaçlara bağlı olarak hastadan hastaya değişebilecek kısa ve uzun süreli yan etkilere neden olabilmektedir.

Kemoterapi sırasında en sık görülen kısa vadeli yan etkiler şunlar olabilir: İştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, kabızlık, yorgunluk, enfeksiyonlar, kanama, kilo değişikliği, ağızda yaralar ve boğaz ağrısı. Bu sorunların bazıları kemoterapi bittikkten sonra da bir süre devam edebilir.

Bazı ilaçlar kısa süreli saç dökülmesine neden olabilir. Ancak saçlar ya tedavi sırasında, ya da bittikten sonra tekrar çıkacaktır. Kemoterapiye başlamadan önce, saçlarınızı kısa kestirmek; tedavi boyunca takmak için şapka, peruk, eşarp almak isteyebilirsiniz. 

Uzun vadeli ciddi yan etkiler ise kalbinizin zayıflaması, yumurtalıkların zarar görmesi, kısırlık, erken menopoz ve lösemi (kan kanseri) gibi ikincil kanserlerin görülmesidir. Bu etkiler kemoterapi bittikten bir süre sonra ortaya çıkar.

Kemoterapi hakkında daha fazla bilgi için tedaviyle ilgili ayrıntılar için Kemoterapi Sırasında Kendinize Yardım: Hastalar İçin 4 Adım,  Kemoterapi ve Siz: Tedavi Sırasında Kendinize Yardım Rehberi  gibi yararlı kitapçıkları Amerikan Kanser Enstitüsünün web sayfasından inceleyebilirsiniz http://www.nci.nih.gov. Bu kitapçıklarda ayrıca kendinize nasıl bakacağınız ve yan etkilerle nasıl başa çıkabileceğinizle ilgili ipuçları bulabilirsiniz. Bir diğer kitapçıklar olan Kanserli Hastalar İçin Beslenme İpuçları da yararlı öneriler içermektedir.

Enfeksiyonlarla Savaş

Kemoterapi sırasında enfeksiyonlara yakalanma riskiniz artmış ve bu sürede vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşma gücü azalmıştır. Aşağıdaki önerilere uyarak sağlıklı kalabilirsiniz:

	Kemoterapiye başlamadan önce diş ile ilgili işlerinizi bitirin; kemoterapi sırasında yaptıramazsınız.
	Sağlıklı beslenin ve bol bol dinlenin.
	Kalabalıktan, soğuk algınlığı ve bulaşıcı hastalığı olan kişilerden uzak durun.
	Her gün banyo yapın, ellerinizi sık sık yıkayın, ağız bakımınıza özen gösterin.
	Ellerinizi kesiklerden ve yanıklardan korumak için iş yaparken eldiven kullanın.
	Bir yeriniz kesilirse, yarayı temizleyin ve sarın. Antibiyotik veya ilaç uygulama konusunda hekim ya da hemşirenize danışın.

Gebelik

Kemoterapi sırasında, adetleriniz kesilebilir. Ancak yine de gebe kalabilirsiniz, bu nedenle uygulayabileceğiniz doğum kontrolü konusunda hekiminizle görüşmelisiniz. Kemoterapinin anne karnındaki bebek üzerine etkileri henüz bilinmemektedir. Tedaviniz bittikten sonra, yaşınıza ve aldığınız ilaçların türüne bağlı olarak gebelik şansınız değişecektir. Tedavi sonrası bebek istiyorsanız, kemoterapi öncesi bunu hekime söylemelisiniz.

Bulantının Tedavisi

Mide bulantısı veya kusacak gibi olma hissi, kemoterapinin sık karşılaşılan bir yan etkisidir. Hekiminiz size bu sorunu giderecek ilaçlar verebilir. Kanser tedavisinde iyi beslenmenin çok önemli bir yeri vardır. Aşağıdaki öneriler işinize yarayabilir:

	Sık ve küçük öğünler halinde beslenin; tedaviden 3-4 saat önce bir şey yemeyin.
	Yiyebildiğiniz her şeyi yiyin, örneğin; jelatin şekerlemeler, yulaf ezmesi, fırında patates, meye suyu
	Yiyecekleri iyi çiğneyin ve yemek sırasında rahat olmaya çalışın.
	Gevşeme, meditasyon, derin solunum egzersizleri gibi stres azaltma yöntemlerini öğrenin.

Kemoterapi ile İlgili Hekime Sorulacak Sorular

	Neden kemoterapi gerekiyor?
	Hangi ilaçları önerirsiniz? Benim kanserimin türü ve evresi için bu tedavinin başarı oranı nedir?
	Bu ilaçların yararları ve riskleri nelerdir?
	Katılabileceğim klinik araştırma var mı?
	İlaçların işe yaradığını nasıl anlayacağız?
	İlaçları nereden ve nasıl alacağım?
	Tedavi esnasında biri yanımda kalacak mı?
	Kaç kür uygulanacak? Ne kadar sürecek?
	Bu ilaçların sık karşılaşılan yan etkileri ve bunlarla başaçıkma yolları nelerdir?
	Hangi yan etkileri size bildirmeliyim?
	Günlük yaşamımda herhangi bir kısıtlama yapmam gerekecek mi? Normal aktivitelerimi sürdürebilecek miyim?
	Tedavi öncesi yapmam gereken hazırlık var mı? Tedavi sonrası eve arabayla gidebilecek miyim (araba kullanabilecek miyim)?
	Uzun süreli yan etkiler olacak mı? Kontrollere gelmem gerekecek mi?
	Kemoterapi uygulanmazsa ne olur?

Yüksek Doz Kemoterapi

Meme kanseriyle ilgili klinik çalışmalarda, araştırmacılar  yüksek doz kemoterapinin standart tedaviye göre daha iyi olup olmadığını araştırmaktadırlar. Standart tedaviye göre daha yüksek dozda ilaç kullanmanın kanserin yayılımını, nüksetmesini geciktirip geciktirmediğini veya önleyip önlemediğini; hangi tedavinin hastanın yaşam süresini uzattığını  anlamaya çalışmaktadırlar.

Yüksek doz kemoterapi uygulanan hastalarda, kemik iliği ilaçlar nedeniyle zarar gördüğü ve artık yeni hücre üretemediği için, yaşamı tehdit edici yan etkiler daha fazla görülür. İlaçların neden olduğu hasarı önlemek için tedaviye kök hücre ve/veya kemik iliği nakli de eklenir.

Kök Hücre Nakli

Kök hücre naklinde, hastanın kanından kök hücresi adı verilen hücre çıkarılır. Kök hücresi, gerektiğinde kandaki diğer hücrelere dönüşen, olgunlaşmamış hücredir. Kök hücreleri bölünerek daha fazla sayıda kök hücresi oluşturabilir veya olgun alyuvar, akyuvar, trombositlere dönüşebilirler.

Alınan kök hücreleri dondurulur ve hasta yüksek doz kemoterapi ile tedavi edilirken saklanır. Kemoterapi bittikten ve ilaçlar vücuttan atıldıktan sonra, bu kök hücreleri hastaya damardan enjekte edilir. Ardından sağlıklı kök hücreleri büyümeye ve hastanın yaşamak için ihtiyaç duyduğu kan hücrelerini oluşturmaya başlar.

Kemik İliği Nakli

Kemik iliği, kan hücrelerini üreten kemiklerin içinde bulunan süngerimsi maddedir. Meme kanserinde otolog kemik iliği nakli uygulanır. Bu işlemde, tedavi başlamadan önce iğne ile hastanın kendi sağlıklı kemik iliği hücrelerinden bir miktar alınır. Bu hücreler dondurulur ve hasta kemoterapi alırken muhafaza edilir. Tedavi bittikten günler sonra, vücut ilaçlardan temizlenince, bu sağlıklı hücreler hastaya damar yoluyla verilir. Bu sağlıklı hücreler büyümeye ve yaşam için gerekli kan hücrelerini oluşturmaya başlar. Yüksek doz kemoterapinin bir parçası olarak kök hücre ve kemik iliği nakli bir arada da uygulanabilir.

Kanser tedavisinde yüksek doz kemoterapinin standart tedaviden daha iyi olduğu henüz kanıtlanmamıştır ve hangi hastalara uygulanması gerektiği konusu netlik kazanmamıştır. Yüksek doz kemoterapinin bir nakil merkezinde veya klinik araştırma yapılan bir sağlık kurumunda uygulanması önerilir.

Olası sorunlar: Yüksek doz kemoterapinin önemli riskleri vardır. Hekimizinle tedavinin olası komplikasyonları ve ciddi yan etkileri konusunda konuşun; hekiminize bu tedavinin sizin kanser türünüz ve evreniz için uygun olup olmadığını sorun.

Hormon Tedavisi

Hormon tedavisi meme kanserinin büyümesini, yayılmasını veya nüksetmesini önlemek amacıyla uygulanır. Laboratuvar sonuçlarınız, tümörün büyümek için sizin doğal hormonlarınıza muhtaç olduğunu gösteriyorsa, bu durum raporda östrojen pozitif veya progesteron pozitif şeklinde belirtilir. Bu, ameliyattan sonra bölgede kalan herhangi bir kanser hücresinin bu hormonlar vücudunuzda olduğu sürece büyümeye devam edeceği anlamına gelir. Hormon tedavisi, vücudunuzdaki hormonların kanser hücrelerine ulaşmasını engeller.

	Size bir hormon ilacı verilebilir. Meme kanserinde hormon tedavisi olarak en yaygın kullanılan ilaçlardan biri tamoksifendir.
	Doğal hormonları üreten organ olan yumurtalıklar ameliyatla alınabilir.

Araştırmalar hormon tedavisinin, bir grup meme kanserli kadında yaşam süresini uzattığını göstermektedir. Tamoksifen yaklaşık 20 yıldır ileri evre meme kanserlerinin tedavisinde kullanılmaktadır. Günümüzde ayrıca erken evre meme kanserlerinde de ameliyattan sonra ilave tedavi olarak uygulanmaktadır. Yapılan klinik çalışmalar, tamoksifenin, tedavi edilen memede nüks riskini diğer memede de yeni kanser gelişme riskini azalttığını göstermektedir.

Tamoksifen her gün tablet şeklinde ağızdan alınır. Onkologunuz yeni araştırma sonuçlarına göre tedavinin dozuna ve süresine karar verecektir. Kemoterapi gibi hormon tedavisi de vücudunuzdaki tüm hücreleri etkiler. Çalışmalar tamoksifenin rahim kanseri riskini artırdığını ortaya çıkarmıştır. Tamoksifen ve kemoterapiyi aynı anda alan hastaların küçük bir bölümünde de damarlarda pıhtı bildirilmiştir. Yine de bu riskler tamoksifenin  yararları yanında önemsiz kalmaktadır.

Elbette ki hormon tedavisi uygulanırken sık aralarla kan testi yaptıracak ve fizik muayene olacaksınız. Jinekoloğunuza ve aile hekiminize hormon tedavisi aldığınızı mutlaka söyleyiniz. Tamoksifen alırken her yıl kadın doğum uzmanı tarafından  muayene edilmeli (pelvik muayene); alışılmışın dışında kanama veya ağrı sorununuz olduğunda hekiminizi haberdar etmelisiniz.

Olası sorunlar: Bu tedavinin yan etkileri sıcak basmaları, bulantı, lekelenme şeklinde kanama ve genç kadınlarda gebelik riskinin artmasıdır. Daha seyrek görülen yan etkiler depresyon; vaginal kaşıntı, kanama, akıntı; iştahsızlık; göz sorunları; baş ağrısı; kilo artışıdır.

Tıbbi Onkoloğa Hormon Tedavisi ile İlgili Sorulacak Sorular

	Hormon tedavisinin ne gibi bir yararı olabilir?
	Benim için hormon tedavisi mi, yumurtalıklarımın ameliyatla alınması mı daha uygun? Neden?
	Hangi ilacı kullanacağım? Etkili olduğunu nasıl anlayacağım?
	Yan etkileri nelerdir ve bunlarla nasıl başa çıkabilirim?
	Hangi yan etkileri size bildirmem gerekiyor?
	Hormon tedavisi ne kadar sürecek?
	Kontrollere gelmem gerekecek mi?
	Hormon tedavisi olmazsam ne olur?

Biyolojik Tedavi (İmmünoterapi)

Bağışıklık sistemi vücudu kanser dahil tüm hastalıklara karşı savunan bir sistemdir. Bağışıklık sistemi sizi ayrıca enfeksiyonlara ve kanser tedavisinin diğer yan etkilerine karşı da korur. Güçlü bir bağışıklık sistemi sağlıklı ve kanserli hücreleri birbirinden ayırt edebilir ve kanserli hücreleri etkisiz hale getirebilir. Bağışıklık sistemi, yeni biyolojik terapilerle güçlendirilebilmekte ve geliştirilebilmektedir. Bu tedaviler vücudun enfeksiyonlarla ve kanserle doğal savaşma gücünü düzeltmek, uyarmak ve artırmak amacıyla uygulanır.

Tıp araştırmacıları, vücudun kendi hücreleri tarafından doğal olarak üretilen maddeleri kullanan veya güçlendiren bu tedavinin farklı türleri üzerinde çalışmalarını sürdürmektedirler. Ayrıca vücudun doğal hücrelerini kullanarak veya onları taklit ederek, vücudu enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı savunacak  yeni ilaçlar yaratmaktadırlar. Bu ilaçlar kemoterapi ve radyasyon tedavisi ile birlikte klinik çalışmalarda kullanılmaktadır.

Olası sorunlar: Bu ilaçlar enjeksiyonun yapıldığı yerde kızarıklık, şişme gibi yan etkilere neden olabilir. Ayrıca grip benzeri yakınmalara, ateş, döküntü ve yorgunluğa; sindirim sistemi sorunlarına; allerjik sorunlara neden olabilmektedir.

Meme Rekonstrüksiyonu (Memenin Yeniden Yapılması)

Meme rekonstrüksiyonu (memeye yeniden şekil vermek için ameliyat etme) genellikle meme alındıktan sonra gündeme gelen bir seçenektir.

Rekonstrüksiyon  eski memenizi geri getirmeyecektir. Yeniden oluşturulan memede duyu (his) olmayacak, ancak memeniz görüntü olarak düzelecektir. Eğer yeniden meme yapılmasını düşünüyorsanız, mastektomi (memenin ameliyatla alınması)  öncesi estetik cerrah ile konuşmalısınız. Sizi deneyimli bir estetik cerraha göndermesi konusunda hekiminizle görüşünüz. Bazı kadınlara memesi alınırken aynı anda yeni bir meme yapılır; bazıları ise memesi alındıktan aylar hatta yıllar sonraya kadar bekler.

Meme İmplantları

Estetik cerrah bir implant veya vücudunuzun diğer dokularını kullanarak yeni bir meme silüeti oluşturabilir. Meme implantları tuzlu su veya silikon jel ile dolu keselerdir. Bu keseler göğüs kaslarının üstüne, cilt altına yerleştirilir. Sizin için ne tür bir operasyonun en iyi sonucu vereceği, vücut yapınıza, yaşınıza ve aldığınız tedavilere göre belirlenecektir.

Serum ve Silikonlu İmplantlar

Dileyen herkes serumla dolu implant taktırabilir.

Bazı bilim adamları, silikon jelli implantların kısa ve uzun vadeli olası sağlık  sorunları konusunda endişe duymaktadır. Amerikan Yiyecek ve İlaç Dairesi (the Food and Drug Administration – FDA), silikon jelli implantların sadece FDA onaylı klinik araştırmalarda kullanılabileceği yönünde karar almıştır. Cerrahınız klinik çalışmaya uygun olup olmadığınızı belirleyebilir ve katılmanız için gerekli düzenlemeleri yapabilir.

Olası sorunlar: Diğer tüm ameliyatlarda olduğu gibi biraz ağrı, şişme, morarma ve hassasiyet olabilir. İyileştikçe bu sorunlar kaybolacaktır. Yara izleri de zamanla kaybolacaktır. Ateş, enfeksiyon veya kanama olursa vakit kaybetmeden hekiminize haber vermelisiniz.

Daha sonra ortaya çıkabilecek yan etkiler implantın yırtılması, sızıntı yapması, sönmesi veya yer değiştirmesidir, mammografi sonuçlarını yorumlamayı da zorlaştırabilir. Meme implantları zamanla yıpranır ve yenilenmeleri gerekebilir.

Doku Flapları ile Rekonstrüksiyon

Yeniden meme oluşturmak için vücudun bir bölgesinden alınan cilt, kas ve yağ dokusu (flap) kullanılabilir. Bu doku karnın alt bölgesinden, sırt veya baldırlardan alınabilir. 

Doku Flap Rekonstrüksiyonu Cilt, kas ve yağ dokusu kan damarlarıyla birlikte vücudun uygun bir yerinden alınarak yeni bir meme oluşturmak üzere şekillendirilir.   Bu işlem konusunda eğitim almış ve daha önce birçok kadına başarıyla uygulamış bir estetik cerrah seçiniz. Tabii ki, düzenli sağlık kontrollerine gelmeniz ve belli aralarla mammogram çektirmeniz gerekecektir.

Olası sorunlar: Doku flap operasyonu, büyük bir alanın kesilmesini gerektiren  önemli bir ameliyattır. Eğer flap dokusuna gelen kan desteği yeterli değilse, memenin o bölümü bu dokuyu reddedecektir. Enfeksiyon ve yara iyileşmesinde gecikme karşılaşılabilecek olası sorunlardır.

Bilmeniz Gerekenler

Rekonstrüksiyon yaptıran çoğu kadın bu kararından mutluluk duymaktadır. Ancak bu yola başvuran bir kadın, bu işlemin birden fazla ameliyatı gerektireceğini bilmelidir.  Bunlar:

	Meme başı oluşturma ameliyatı
	Ameliyat edilen memenin şeklini ve büyüklüğünü değiştirme ameliyatı
	Uyumlu bir görünüm sağlamak için diğer meme üzerinde gerçekleştirilen ameliyat

Bu ameliyatların birçoğunda, ameliyatın yapıldığı gün evinize gidebilirsiniz.

Meme Rekonstrüksiyonu ile İlgili Estetik Cerraha Sorulacak Sorular

	Meme implantlarının güvenilirliği konusundaki son bilgiler nelerdir?
	Bugüne dek kaç meme rekonstrüksiyonu yaptınız?
	Benim için ne tür bir ameliyat en iyi sonucu verir?
	Ameliyat ne kadar sürecek? Ne tür anestezi (narkoz) uygulanacak?
	Meme  rekonstrüksiyonuna ne zaman başlamamı önerirsiniz?
	Kaç ameliyat gerekecek?
	Ameliyat sırasındaki riskler neler? Sonrasındaki riskler neler?
	Dikiş izleri olacak mı?Nerede? Ne büyüklükte?
	Flap alınan bölgede kalıcı bir değişiklik olacak mı?
	Hangi komplikasyonları size bildirmem gerekiyor?
	İyileşmem ne kadar sürecek? Normal aktivitelerime ne zaman dönebilirim? Hangi aktivitelerden kaçınmam gerekiyor?
	Kontrollere gelmem gerekecek mi?
	Ne kadara malolacak? Sağlık sigortam bunu karşılar mı?

Tamamlayıcı Tedaviler

Bazı hastalar tıbbi tedaviye ilave olarak başka şeyler de denemek isterler. Bunlar akupunktur, bitkiler, biofeedback, görselleştirme, meditasyon, yoga, besin takviyeleri ve vitaminlerdir. Hastaların bir kısmı bu yöntemlerin bazılarından fayda göreceklerini düşünürler.

Bu yöntemlerin herhangi birini denemeden önce, hekiminizle yöntemin olası yarar ve yan etkileri konusunda görüşmelisiniz. Böyle bir yöntem uyguluyorsanız hekiminizi durumdan haberdar etmelisiniz. Bu yöntemler asla tıbbi tedavi yerine kullanılmamalıdır. Bu yöntemlerin pahalı olduğunu ve birçoğunun sigorta kapsamına girmediğini unutmayınız. Böyle yöntemleri uygulayan birine gidiyorsanız, ondan, yöntemin uygulandığı kişilere nasıl yarar sağladığını kanıtlamasını ve size referans göstermesini isteyiniz.

Psikolojik Sağlık

Meme kanseri tanı ve tedavisiyle başa çıkmada sorunlar yaşamanız normaldir. Bazı kadınlar öfke, korku, inkar, bastırma, kontrol kaybı, yas yaşayabilirler, kafaları karışabilir. Bazıları kendilerini yalnız, izole ve içe kapanmış hissedebilirler. Meme kanserli hastaların bazıları beden imajları, gelecekle ilgili öncelikleri, cinsel yaşamları, aile üyeleri, hastane masrafları ve ölüm olasılığı konusunda endişe duyarlar. Siz de bu kadınlar gibi, kendinizce, kendi içinizde bu sorunlarla ve kanser tanısıyla uğraşabilirsiniz.

Herhangi bir tavsiyede bulunmadan sizi dinleyecek ve duygularınızı açıklamanıza fırsat verecek bir yakınınız veya arkadaşınızla konuşmak isteyebilirsiniz. Çevrenizdekileri düşünmeli, sizi sevenlere ve arkadaşlarınıza bu zor döneminizde sizi destekleme şansı vermelisiniz. Size bakan sağlık ekibiyle endişeleriniz konusunda konuşmak isteyebilirsiniz. Böyle yaparsanız tedavi kararlarınız konusunda içiniz rahat olacağından, kendinizi daha iyi hissedecek ve kendiniz üzerindeki kontrolü kaybettiğiniz hissine kapılmayacaksınız.

Diğer hastalar gibi siz de tedavi tamamlandıktan sonra hayal kırıklığı hissedebilirsiniz. Hastalıkla savaşmak için bir şeyler yapmaya devam etmeniz gerektiğini hissedebileceğinizden, bunu yaşayabilirsiniz. Meme kanseri ile ilgili endişe ve korkularınız geçmemiş gibi hissedebilirsiniz. Yeni bir ağrı, sancı veya kanser tanısının yıldönümü moralinizi bozabilir, sizi üzebilir. Kontrol için randevu almak, tedavi olduğunuz yere tekrar gitmek, test sonuçlarını beklemek strese neden olabilir. Bütün bunlar kanser tedavisinin ardından hissedilebilecek duygulardır. Günlük aktivitelerinize döndüğünüz ve gelecekteki hedeflerinize odaklandığınız takdirde, ölüme böylesine meydan okuduğunuz için bütün bu olumsuz duygulardan sıyrılacaksınız.

Daha önce meme kanseri geçirmiş kadınlarla duygularını paylaşmak birçok kadın için yararlı olabilir. Hastaneler genellikle böyle destek grup hizmetleri veya danışman, psikolog toplantıları sunmaktadır. Hekiminize hastanenin böyle bir hizmeti olup olmadığını sorunuz. Bunlar dışında bireysel terapi veya aile terapisi isteyebilirsiniz. Her geçen gün sayıları artan terapistler bireylere, ailelere ve arkadaşlara hizmet sunmaktadır.

Kontroller

Tedaviniz tamamlandıktan sonra, düzenli olarak kontrollere gelmeniz gerekecektir. Bir memenizde kanser olduğundan, tekrar meme kanseri olma riskiniz artmıştır. Kanserin tekrar başlamadığından emin olmak için, fizik muayene ve mammogramlara gereksinim vardır. Ayrıca kan testleri, göğüs röntgeni, kemik taraması ve başka testler de gerekebilir. Eğer tedavi edilen bölgede veya diğer memenizde bir değişiklik farkederseniz, veya lenf bezlerinizde şişme ya da kemik ağrısı olursa mümkün olan en kısa sürede hekimi durumdan haberdar etmelisiniz.

Sözlük

Aile hekimi: Sağlık bakımınızı planlayan ve tedavi seçenekleri konusunda görüşebileceğiniz hekim.

Akyuvar: Vücudu enfeksiyonlara ve diğer hastalıklara karşı koruyan beyaz kan hücreleri.

Alyuvar: Vücutta akciğerlerden hücrelere oksijen, hücrelerden akciğerlere karbondioksit taşıyan kırmızı kan hücreleri.

Anestezi: Hastanın ameliyat sırasında ağrı duymaması için ameliyat öncesinde ve sırasında verilen ilaç ve gazlar. Hasta uyuyabilir veya uyanık olabilir.

Anesteziyolog: Ameliyat sırasında sizi uyutmak için gaz veya ilaçları veren hekim.

Anormal: Normal olmayan. Kanserli olabilir veya kansere dönüşebilir.

Bağışıklık sistemi: Vücudun enfeksiyon ve hastalıklara karşı doğal savunma sistemi.

Benign (iyi huylu): Kötü huylu olmayan; yakın dokuları istila etmeyen veya vücudun diğer bölümlerine yayılım göstermeyen.

Beslenme uzmanı veya diyetisyen: Beslenme konusunda özel eğitim almış, yiyebileceğiniz yiyecekler konusunda size yardımcı olabilecek sağlık profesyoneli.

Bezler: Lenf bezleri.

Biyolojik terapi: Kanserle veya kanser tedavisinin neden olduğu bazı yan etkilerle savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini harekete geçiren tedavidir. Ayrıca immünoterapi olarak da bilinir.

Biyopsi: Mikroskop altında kanser yönünden incelemek üzere doku örneği alma.

Cerrah veya cerrahi onkolog: Meme veya kitleyi ameliyatla alma gibi cerrahi işlemler yapan ve biyopsi yapan hekim.

Cerrahi : Ameliyat

Damaryolu: Toplardamar yoluyla yapılan enjeksiyon.

DCIS, Duktal karsinoma in situ (intraduktal karsinoma): Sadece süt kanalında  anormal hücreler olması.

Doku flap rekonstrüksiyonu: Vücudun uygun bir bölgesinden alınan dokunun göğüs bölgesine konması ve yeni bir meme görüntüsü oluşturulması

Evre veya evreleme: Büyüklüğüne ve yayılımına göre kanserin sınıflandırılması.

Fizyoterapist: Meme ameliyatı sonrası kol ve omzun eski gücüne ve hareket düzeyine kavuşabilmesi için hastaya egzersizleri öğreten sağlık profesyoneli.

Gen: Vücudun tüm hücrelerinde bulunan kalıtımın temel ünitesi.

Hücre: Canlıları oluşturan dokuların en küçük birimi. Hücrelerin çok özelleşmiş yapı ve fonksiyonları vardır ve gerektiğinde çoğalabilirler.

Hormonlar: Organ ve dokuların fonksiyonlarını etkileyen, vücutta bulunan  kimyasal maddeler.

Hormon reseptör testi: Büyümek için tümörün kadınlık hormonlarına ihtiyaç duyup duymadığını belirlemeye yarayan laboratuvar testleri.

Hormon tedavisi: Vücudun bir bölümü veya organı üzerinde bir hormonun etkilerini azaltma, bloke etme veya artırma yoluyla kanseri tedavi etmek için hormon kullanma.

İmplant: Memenin şeklini düzeltmek için göğüs kasları altına yerleştirilen silikon veya serumla dolu kese.

In situ meme kanseri: Memedeki kanal ve lobülleri tutan iyi huylu anormal hücreler. Ayrıca DCIS veya LCIS olarak da bilinirler.

Intraduktal karsinoma: Süt kanallarında bulunan ve kanal dışına yayılmamış olan anormal hücreler. Ayrıca DCIS olarak da bilinir.

İstilacı meme kanseri: Yakın dokulara, koltuk altı lenf bezlerine ve vücudun diğer bölümlerine yayılan kanser.

Jinekolog: Kadın üreme sistemi hastalıkları tedavi ve bakımında uzmanlaşan hekim.

Kanal: Sütü loblardan meme ucuna taşıyan küçük uzantılar.

Kanser: Anormal hücrelerin kontrolsüzce çoğaldığı hastalık grubu için kullanılan terim. Kanser hücreleri yakın dokuları istila edebilir; kan dolaşımı veya lenf sistemi yoluyla vücudun diğer bölümlerine yayılabilir.

Karsinoma: Bir organın sınırları içinde başlayan kanser.

Kemik iliği: Kemiklerin içindeki yumuşak materyal. Kan hücreleri kemik iliğinde üretilir.

Kemoterapi: Kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatmak veya onları öldürmek için ilaçlarla yapılan tedavidir; ayrıca ameliyat öncesi kitleyi küçültmek amacıyla da uygulanır.

Klinik araştırma (çalışma): Hastalıkları önleme, belirleme, tanılama ve tedavi etmede hastaların bilim adamlarına yardım ettiği araştırma çalışmaları.

Kök hücresi: Kanda ve kemik iliğinde bulunan ve olgunlaşarak kan hücrelerine dönüşen genç hücre.

LCIS, lobüler karsinoma in situ: Memenin lobüllerinde bulunan anormal hücreler; kadının meme kanseri gelişme riskinin yüksek olduğunu gösterir.

Lenfatik sistem: Vücuttan atıkları uzaklaştıran ve enfeksiyonlara karşı savaşmasını sağlayan sıvıları filtre eden sistem.

Lenf bezleri: Lenfatik sistemin parçası olan bezelye şeklinde küçük organlar. Koltuk altı lenf bezlerindeki sıvı, göğüs ve koldan gelen lenf sıvısına dökülür. Ameliyat sırasında, kanserin evresini belirleyebilmek için bazı koltuk altı lenf bezleri alınır.

Lenfödem: Koltuk altı lenf bezleri meme ameliyatı sırasında alındığında veya radyasyonla harap olduğunda ortaya çıkan sıvının kolun şişmesine neden olması.

Lob, lobül: Memenin süt üreten bölümü olup süt kanallarının bitiminde bulunur. Her bir memenin daha küçük bölümler olan lobüllerden oluşmuş 15-20 lobu vardır.

Malign (kötü huylu): Kanserli; dokuları istila edebilen, yayılabilen ve tahrip edebilen.

Mammogram veya mammografi: Memenin röntgen görüntüsü.

Menopoz: Kadının adetten kesildiği dönem.

Metastaz veya metastatik: Kanserin vücutta çıkış yerinden başka bir bölgeye yayılması. Diğer bölgeye sıçrayan hücreler orjinal tümör hücrelerine benzer.

Mikrokalsifikasyon: Mammografiyle saptanabilen ince kalsiyum birikintileri.

Negatif: Sonucun normal olduğunu gösteren laboratuvar sonucu, Testin yapıldığı spesifik hastalık veya durumun var olmadığını gösteren sonuç.

Onkolog, medikal onkolog veya kanser uzmanı: Kanserin tedavisinde kemoterapi veya hormon tedavisini kullanan hekim.

Onkoloji hemşiresi: Kanser hastalarının bakımı konusunda özel eğitim almış hemşire.

Östrojen: Bir kadınlık hormonu; bazı meme tümörlerinin oluşmasına neden olan hormonlardan biri.

Östrojen reseptör testi: Büyümek için tümörün östrojene ihtiyaç duyup duymadığını belirlemeye yarayan laboratuvar testi.

Patolog: Normal olup olmadıklarını belirleyebilmek için hücre ve dokuları mikroskop altında inceleyen hekim.

Patoloji raporu: Mikroskobik bulgulara dayanılarak patolog tarafından tanı konması.

PDQ: NCI tarafından bilim adamları, sağlık profesyonelleri, hastalar ve toplum için hazırlanmış, kanserle ilgili güncel bilgiler içeren bilgisayar veritabanı.

Plastik cerrah veya rekonstrüktif cerrah: Cerrahi yöntemlerle kadının memesini yeniden yapan hekim.

Pozitif: Araştırılan hastalık veya durumun var olduğunu gösteren laboratuvar sonucu.

Progesteron: Bir kadınlık hormonu; bazı meme kanserlerinin gelişmesine neden olan hormonlardan biri.

Progesteron reseptör testi: Tümörün büyümek için progesterona ihtiyaç duyup duymadığını belirlemeye yarayan test.

Trombosit: Yaralanma bölgesinde pıhtı oluşmasını sağlayarak kanamayı durduran kan hücreleri.

Protez: Bir vücut bölümünün yapay olarak monte edilmesi. Meme protezi iç çamaşırın altına giyilebilecek meme şeklinde bir şeydir. Ayrıca, meme rekonstrüksiyonunda göğüs kaslarının altına yerleştirilen implantın teknik adıdır.

Psikolog: Sizinle ve ailenizle duygusal ve kişisel konularda konuşabilecek ve karar vermenize yardım edebilecek uzmandır.

Radyasyon onkoloğu: Kanseri tedavi etmek için radyasyon tedavisini kullanan hekim.

Radyasyon terapisti: Radyasyon tedavisini uygulayan sağlık profesyoneli.

Radyasyon veya radyoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili röntgen ışınlarının uygulandığı tedavi. Radyasyon kanser tanısı için düşük dozda, tedavisi için ise yüksek dozda uygulanır.

Radyolog: Röntgen yorumlama ve özel bazı görüntüleme teknikleri konusunda özel eğitim almış hekim.

Risk faktörü: Kişinin hastalanma şansını artıran durum.

Röntgen: Yüksek enerjili radyasyon; tanı için düşük dozlarda, tedavi için yüksek dozda kullanılır.

Sentinel lenf bezi: Kanser hücrelerinin tümörden kopunca ilk gittikleri lenf bezi. Bu bezde kanser hücrelerinin varlığı, hekimi tümörün lenfatik sisteme yayıldığı konusunda uyarır.

Sınırları belirgin: Mikroskop muayenesinde kanserli dokunun etrafında normal dokuların bulunması.

Silikon: Meme implantlarının dış yüzeyini saran ve bazı implantların da içinde bulunan sentetik jel.

Sosyal hizmet görevlisi: Sizinle ve ailenizle duygusal ve fiziksel gereksinimleriniz konusunda konuşabilecek ve destek hizmetler bulmanıza yardımcı olabilecek sağlık profesyoneli.

Standart: Alışılmış, yaygın, geleneksel.

Terapi: Tedavi.

Tümör: Anormal doku büyümesi. Tümörler iyi veya kötü huylu olabilir.

Yumurtalıklar: Yumurta ve hormon üreten kadın üreme organları.

Diger Kitapçıklar

Bu kitapçık meme kanseri tanısı ve tedavi seçeneklerini anlamanız için bir başlama noktasıdır. Hekim ve hemşireniz, sorularınıza yanıt bulacağınız en iyi kaynaklardır. Kitapçıkta belirtildiği gibi, Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü (National Cancer Institute- NCI)  Kanser Bilgi Servisi kanserle ilgili bilgilere ulaşmanızı sağlayacaktır.

	Meme Değişikliklerini Anlamak: Tüm Kadınlar İçin Sağlık Rehberi
	Meme Kanseri Hakkında Bilmeniz Gerekenler
	Kemoterapi ve Siz: Tedavi Sırasında Kendinize Yardım İçin Rehber.
	Kemoterapi Sırasında Kendinize Yardım: Hastalar İçin 4 Adım
	Radyasyon ve Siz: Tedavi Sırasında Kendinize Yardım
	Kanser Ağrısından Kurtulmak
	Kanser Ağrısının Yönetimi
	Ağrı Kontrolü Hakkında Soru ve Yanıtlar
	Klinik Çalışmalara Katılma: Kanser Hastalarının Bilmesi Gerekenler
	Kanser Hakkında Bilmeniz Gerekenler
	Kanser Hastaları İçin Beslenme İpuçları
	Zaman Kazanma: Kanserli Hastalara ve Onlara Bakım Veren Kişilere Destek
	Yüzünüzü Geleceğe Çevirme: Kanseri Yenenler İçin Rehber
	Kanser Nüksettiğinde: Tekrar Meydan Okuma
	İlerlemiş Kanser
	Meme Kanseri Riskini Belirlemek İçin Genetik Testler: Bu Sizin Seçiminiz
	Gen Testlerini Anlamak
	Radyasyon Tedavisi: Tedavi Sırasında Kullanılacak Hasta Rehberi
	Klinik Çalışmalar Hakkında Her Şey? Kanser Hastaları İçin Rehber
	Kemoterapi Hakkındaki Gerçekler

İnternetle...Kaynaklar

http://www.nci.nih.gov  Amerikan Kanser Enstitü ve programlarına ilişkin bilgiler vardır.

http://rex.nci.nih.gov haberler; eğitim  materyalleri; hastalar, toplum ve medya için eğitici bilgiler

http://cancernet.nci.nih.gov  CancerNet, PDQ   NCI’nın kanser tedavisi, destekleyici bakım, tarama, önleme ve klinik çalışmalara ilişkin en son bilgilere ulaşılabilecek bilgisayar veri tabanı

http://cancertrials.nci.nih.gov Amerikan Kanser Enstitüsünün klinik çalışmalar merkezi

cancermail@icicc.nci.nih.gov Amerikan Kanser Enstitüsünün e-mail adresi.

Çeviri:
Zeliha Tülek, MSc.

İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu
İç Hastalıkları Hemşireliği ABD

(Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsünün Yayını No. 98-4251)